પહેલીવાર નથી ઉઠી INDIAનું નામ ભારત રાખવાની માગ, 2012માં કોંગ્રેસ તો2014માં યોગી લાવ્યા હતા બિલ

India or Bharat: હાલમાં દેશનું નામ બદલવાની ચર્ચા દેશમાં સૌથી ઝડપી છે. રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુના આમંત્રણ પત્રે આ ચર્ચાને વેગ આપ્યો. વાસ્તવમાં, G-20 સમિટ માટે 9 સપ્ટેમ્બરે યોજાનાર રાત્રિભોજન માટે રાષ્ટ્રપતિ ભવન દ્વારા દેશના નેતાઓને મોકલવામાં આવેલા આમંત્રણ પત્રોમાં સામાન્ય રીતે ઉપયોગમાં લેવાતા ‘પ્રેસિડેન્ટ ઓફ ઈન્ડિયા’ શબ્દને બદલવામાં આવ્યો છે. આ વખતે આમંત્રણ પત્રમાં ‘રાષ્ટ્રપતિ ઓફ ભારત’શબ્દનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે. હવે સમગ્ર વિવાદ આના પર છે.

આવી સ્થિતિમાં એવી અટકળો ચાલી રહી છે કે સંસદના વિશેષ સત્રમાં ભારતનું નામ બદલીને ભારત કરી શકાય છે. આ અંગે વિપક્ષના સભ્યોએ નારાજગી વ્યક્ત કરી હતી અને કેટલાક નેતાઓએ કહ્યું હતું કે શાસક પક્ષ I.N.D.I.A. ગઠબંધન વિશે ચિંતિત છો? જોકે, ભાજપના રાજ્યસભા સાંસદ હરનાથ સિંહ યાદવે કહ્યું કે, આખો દેશ માંગ કરી રહ્યો છે કે આપણે ‘ઈન્ડિયા’ને બદલે ‘ભારત’ શબ્દનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ. ‘ઈન્ડિયા’ શબ્દ આપણને અંગ્રેજોએ આપેલો અપશબ્દો છે. ‘ભારત’ શબ્દ આપણી સંસ્કૃતિનું પ્રતીક છે. હું ઈચ્છું છું કે આપણું બંધારણ બદલવામાં આવે અને તેમાં ‘ભારત’ શબ્દ ઉમેરવામાં આવે.

દેશનું નામ કેવી રીતે બદલવું?

અહીં તમારા માટે એ જાણવું પણ જરૂરી છે કે દેશનું નામ બદલવાની પ્રક્રિયા શું છે? આ ચર્ચા વચ્ચે અમે લોકસભાના પૂર્વ મહાસચિવ, બંધારણીય નિષ્ણાત અને વરિષ્ઠ વકીલ પીડીટી આચારીને પૂછ્યું કે તેની પ્રક્રિયા શું છે? આચારીના મતે, જો સરકાર બંધારણમાં સુધારો કરવા માંગે છે અને ‘ઈન્ડિયા ધેટ ઈઝ ભારત શૅલ બી યુનિયન ઑફ સ્ટેટ્સ’ને માત્ર ભારતમાં બદલવા માંગે છે, તો બંધારણની કલમ 1 અને 52 પ્રેસિડેન્ટ ઓફ ઈન્ડિયા, વાઈસ પ્રેસિડેન્ટ ઓફ ઈન્ડિયા, ચીફ જસ્ટિસ ઓફ ઈન્ડિયા, એટોર્ની જનરલ ઓફ ઈન્ડિયા જેવા હોદ્દા તેમની ઓફિસ દર્શાવે છે.

Virender Sehwag on Gautam Gambhir: ‘અહંકાર અને સત્તાની ભૂખ માટે…’ સહેવાગની ગંભીર સાથે ટક્કર! સંભળાવી જેવી-તેવી

બંધારણના હિન્દી અનુવાદમાં ભારતનો કોઈ ઉલ્લેખ નથી

જો કે, બંધારણના સત્તાવાર હિન્દી અનુવાદમાં, આ હોદ્દાઓનો ઉલ્લેખ ફક્ત ભારતના રાષ્ટ્રપતિ, ભારતના ઉપરાષ્ટ્રપતિ, ભારતના મુખ્ય ન્યાયાધીશ વગેરે તરીકે કરવામાં આવ્યો છે. એટલે કે જો તમે હિન્દી ભાષામાં બંધારણ વાંચો તો તેમાં ભારતનો કોઈ ઉલ્લેખ નથી, માત્ર ભારતનો જ ઉલ્લેખ છે. જો સરકાર આમાં માત્ર ભારતને જ ઓળખવા માંગતી હોય તો તેણે નિર્ધારિત પ્રક્રિયા મુજબ બંધારણમાં ફેરફાર કરીને ભારતને ભારત કહેવાશે તેવી જાહેરાત કરવી પડશે.

50 ટકા રાજ્યોની સંમતિ જરૂરી

કલમ 3 અને 239 AA જેવા ઘણા અનુચ્છેદ છે, જેમાં પરિવર્તન માટે રાજ્યોની સંમતિ જરૂરી નથી. પરંતુ બંધારણમાં તે કલમોનો સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ છે જેમાં સુધારા માટે સંસદના બંને ગૃહોની બે તૃતીયાંશ બહુમતીથી અલગથી પસાર થવું જરૂરી છે. બહુમતી માટે, બિલ પસાર કરવા માટે ગૃહની કુલ સંખ્યાની સ્પષ્ટ બહુમતી એટલે કે અડધાથી વધુ અને હાજર સભ્યોની બે તૃતીયાંશ બહુમતી જરૂરી છે. આ પછી, અડધાથી વધુ એટલે કે કુલ રાજ્યોના પચાસ ટકાથી વધુની સંમતિ જરૂરી છે.

દેશનું સત્તાવાર નામ કેવી રીતે નક્કી કરવામાં આવ્યું?

ભારતીય બંધારણની કલમ 1 કહે છે, ‘ઈન્ડિયા, એટલે કે ભારત, રાજ્યોનું સંઘ હશે.’ આર્ટિકલ 1 પર અગાઉ બંધારણ સભામાં ચર્ચા થઈ ચૂકી છે અને 2012 અને 2014માં ખાનગી સભ્ય બિલ પણ રજૂ કરવામાં આવ્યા છે. બંધારણ સભાએ તત્કાલીન ડ્રાફ્ટ બંધારણની કલમ 1 પર વ્યાપક ચર્ચા કરી હતી. તમને જણાવી દઈએ કે બંધારણ સભાના સભ્ય એચ.વી. કામથે 18 સપ્ટેમ્બર 1949 ના રોજ ચર્ચા શરૂ કરી અને કલમ 1 માં સુધારાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો, જેમાં ભારત અથવા વૈકલ્પિક રીતે હિંદને દેશનું પ્રાથમિક નામ અને અંગ્રેજી ભાષા તરીકે રાખવામાં આવ્યું હતું.

સૌથી જૂનું નામ- ભારત

સંસદીય રેકોર્ડ દર્શાવે છે કે કામથે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે ભારતીય પ્રજાસત્તાકને યોગ્ય નામ આપવા માટે ઘણા સૂચનો કરવામાં આવ્યા હતા અને તેમણે ભારત, હિન્દુસ્તાન, હિંદ અને ભારતભૂમિ અથવા ભારતવર્ષ જેવા મુખ્ય સૂચનો પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. તેમણે કહ્યું કે જેઓ ભારત અથવા ભારતવર્ષ અથવા ભારતભૂમિનો દાવો કરે છે તેઓ આ હકીકત પર આધાર રાખે છે કે તે આ ભૂમિનું સૌથી પ્રાચીન નામ છે. કામથે ભારત નામની ઉત્પત્તિ વિશે વિગતવાર સમજાવ્યું, પરંતુ આંબેડકરે તેમને અટકાવ્યા અને પૂછ્યું કે શું આ બધું શોધવાની જરૂર છે. આના પર કામથે જવાબ આપ્યો કે ગૃહની કામગીરીને નિયંત્રિત કરવાનું કામ આંબેડકરનું નથી.

વોટ ભારતની તરફેણમાં ન પડ્યા

અન્ય એક સભ્ય કમલાપતિ ત્રિપાઠીએ કહ્યું કે, ‘જો તે શબ્દો અમારી સમક્ષ રજૂ કરાયેલા પ્રસ્તાવમાં જરૂરી હોત તો ‘ભારત એટલે કે ઈન્ડિયા’ શબ્દનો ઉપયોગ કરવો વધુ યોગ્ય હોત.’ જ્યારે કામથના સુધારાને મતદાન માટે મૂકવામાં આવ્યું, ત્યારે તમામ દલીલો પડી ગઈ. એસેમ્બલી હાથ ઊભા કરીને વિભાજિત થઈ ગઈ હતી. ભારતની તરફેણમાં 38 અને ‘ભારત એટલે કે ઈન્ડિયા’ની તરફેણમાં 51 મત પડ્યા હતા. સૂચિત સુધારાનો પરાજય થયો હતો અને ‘ઈન્ડિયા, દેટ ઈઝ ભારત’ અકબંધ રહ્યું હતું.

Salangpur Temple Controversy: લીંબડીનું ધર્મ સંમેલન પૂર્ણઃ વિવાદ હવે લડાઈ બન્યો, સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયને કોર્ટમાં ઢસેડવાની તૈયારી

2012માં કોંગ્રેસે ‘ભારત’ નામ આપવાનું બિલ રજૂ કર્યું હતું.

આ પછી, 9 ઓગસ્ટ 2012ના રોજ કોંગ્રેસના રાજ્યસભા સભ્ય શાંતારામ નાઈકે રાજ્યસભામાં ખાનગી બિલ રજૂ કર્યું. તેમણે ત્રણ ફેરફારો સૂચવ્યા:

1) બંધારણની પ્રસ્તાવનામાં ‘ઈન્ડિયા’ શબ્દની જગ્યાએ ‘ભારત’ શબ્દ મૂકવો જોઈએ.
2) ‘ઈન્ડિયા, દેટ ઈઝ ભારત’ વાક્ય માટે, એક જ શબ્દ ‘ભારત’ રાખવામાં આવે.
3) બંધારણમાં જ્યાં પણ ‘ઈન્ડિયા’ શબ્દ દેખાય છે, ત્યાં ‘ભારત’ શબ્દ મૂકવો જોઈએ.

આ બિલના કારણો અંગે, એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે INDIA એક પ્રાદેશિક ખ્યાલને પ્રતિબિંબિત કરે છે, જ્યારે ‘ભારત’ માત્ર પ્રદેશો કરતાં વધુ પ્રતીક કરે છે. જ્યારે આપણે આપણા દેશની પ્રશંસા કરીએ છીએ ત્યારે આપણે ‘ભારત માતા કી જય’ બોલીએ છીએ, ‘INDIA કી જય’ નહીં. આને બદલવાના ઘણા કારણો છે. આ નામ દેશભક્તિની લાગણી પણ પેદા કરે છે અને આ દેશના લોકોમાં ઉત્સાહ ભરી દે છે. આ સંદર્ભે; “जहाँ डाल-डाल पर सोने की चिड़ियाँ बनाती हैं बसेरा वो भारत देश है मेरा” , ગીત સાથે સંબંધિત એક લોકપ્રિય પ્રાસંગિક છે.

CR Patil News: ‘નવા કાર્યકરોને મળશે ચૂંટણીમાં તક’, સ્થાનિક સ્વરાજ ચૂંટણીઓ પહેલા ચકમક

યોગી આદિત્યનાથે 2014માં ખાનગી બિલ રજૂ કર્યું હતું

2014માં યોગી આદિત્યનાથે બંધારણમાં ‘ઈન્ડિયા’ શબ્દને ‘હિન્દુસ્તાન’ સાથે બદલવા માટે લોકસભામાં એક ખાનગી બિલ પણ રજૂ કર્યું હતું. બિલમાં, બંધારણમાં જ્યાં પણ ભારત શબ્દ દેખાય છે, તેની જગ્યાએ હિન્દુસ્તાન શબ્દનો પ્રસ્તાવ મૂકવામાં આવ્યો હતો. તેમના વિધેયકમાં કલમ 1માં સુધારો કરવાનો પ્રસ્તાવ હતો.

આ બિલના કારણો જણાવતા તેમણે કહ્યું કે આપણા દેશના પ્રાચીન અને પરંપરાગત નામ ભારત અને હિન્દુસ્તાન છે. આ બંને નામો બ્રિટીશ પહેલાના સમયમાં પ્રચલિત હતા. બ્રિટીશ શાસનની સ્થાપના પછી, અંગ્રેજોએ ‘ઈન્ડિયા’ નામનો ઉપયોગ કર્યો જે તેમના પોતાના દેશમાં પ્રચલિત હતું. બંધારણના ઘડવૈયાઓએ દેશના પ્રાચીન નામ ‘હિન્દુસ્તાન’ને માન્યતા આપી અને તેને બંધારણમાં યોગ્ય સ્થાન આપ્યું. તેમણે કહ્યું હતું કે અંગ્રેજી નામોની લોકપ્રિયતાને કારણે આપણા દેશનું પરંપરાગત નામ ‘હિન્દુસ્તાન’ લુપ્ત થઈ ગયું છે. આ બિલમાં આપણા દેશનું નામ ‘ઈન્ડિયા દેટ ઈઝ ભારત’થી બદલીને ‘ઈન્ડિયા દેટ ઈઝ હિન્દુસ્તાન’ કરીને બંધારણમાં સુધારો કરવો જોઈએ. યોગી દ્વારા લાવવામાં આવેલા બિલમાં એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે ઈન્ડિયા શબ્દ ગુલામીનું પ્રતીક છે અને તેથી તે આપણા બંધારણમાંથી હટાવવાને પાત્ર છે.

જો કે, હવે સંસદના આગામી વિશેષ સત્રને ધ્યાનમાં રાખીને, તે જોવાનું રસપ્રદ રહેશે કે આ સંસદ INDIAનું નામ બદલીને ભારત કરવાની ચર્ચાને કેવી રીતે સંભાળે છે.