દેશની મુખ્ય નદીઓ માત્ર 27 વર્ષમાં સુકાઈ જશે? UN ના રિપોર્ટથી વધી ચિંતા

સંયુક્ત રાષ્ટ્રના મહાસચિવ એન્ટોનિયો ગુટેરેસે ચેતવણી આપી છે કે હિમાલયની મુખ્ય નદીઓ સિંધુ, ગંગા અને બ્રહ્મપુત્રાનું જળસ્તર ખૂબ જ ઝડપથી ઘટી રહ્યું છે. જેના કારણે વર્ષ 2050 સુધીમાં 170 થી 240 કરોડ શહેરીજનોને પાણી ખૂબ ઓછું મળશે. ગ્લોબલ વોર્મિંગને કારણે હિમાલય પીગળી રહ્યો છે.

એન્ટોનીયોએ કહ્યું કે પૃથ્વી પરના ગ્લેશિયર જીવન માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. અત્યારે પૃથ્વીના 10 ટકા હિમનદીઓ છે. પરંતુ ગ્લોબલ વોર્મિંગને કારણે તેઓ ઝડપથી ઓગળી રહ્યા છે. એન્ટાર્કટિકા દર વર્ષે 15 અબજ ટન બરફ ગુમાવી રહ્યું છે. ગ્રીનલેન્ડ દર વર્ષે 27 અબજ ટન બરફ ગુમાવી રહ્યું છે. આટલું જ નહીં, આ પછી સૌથી વધુ ગ્લેશિયર્સ હિમાલય પર છે. જે હવે ઝડપથી ઓગળી રહ્યા છે.

એશિયામાં, 10 મોટી નદીઓ હિમાલયમાંથી નીકળે છે, જે હાલમાં 130 કરોડ લોકોને પીવાનું પાણી પૂરું પાડે છે. સૌથી વધુ અસર ગંગા, સિંધુ અને બ્રહ્મપુત્રા નદીઓના પ્રવાહ અને જળસ્તર પર થશે. આ સિવાય એ પણ ખતરો છે કે જો ગ્લેશિયર ઝડપથી પીગળે તો પાકિસ્તાન અને ચીનમાં પૂરની સ્થિતિ સર્જાઈ શકે છે.

ગંગા સુકાઈ જશે અથવા પાણી ઓછું થશે તો શું થશે?
ગંગા દેશની સૌથી મહત્વપૂર્ણ અને પવિત્ર નદીઓમાંની એક માનવામાં આવે છે. તેની લંબાઈ 2500 કિલોમીટર છે. તેના પાણીથી ઘણા રાજ્યોમાં લગભગ 40 કરોડ લોકોને અસર થઈ શકે છે. તેને ગંગોત્રી ગ્લેશિયરમાંથી પાણી મળી રહ્યું છે. પરંતુ આ ગ્લેશિયર પોતે જ જોખમમાં છે. છેલ્લા 87 વર્ષોમાં 30 કિલોમીટર લાંબા ગ્લેશિયરનો પોણા બે કિલોમીટરનો ભાગ પીગળી ગયો છે.

ભારતીય હિમાલય વિસ્તારમાં 9575 ગ્લેશિયર છે. જેમાંથી 968 ગ્લેશિયર માત્ર ઉત્તરાખંડમાં છે. ગંગા, ઘાઘરા, મંદાકિની, સરસ્વતી જેવી નદીઓ ભારતના મેદાનોમાં વહી રહી છે અને સિંચાઈ કરી રહ્યા છે. જે મુજબ ગ્લોબલ વોર્મિંગ વધી રહ્યું છે. આના કારણે આ નદીઓનું જળસ્તર ઘટશે, કારણ કે તેમને પાણી આપનારા ગ્લેશિયર્સ પીગળી રહ્યા છે.

ગૌમુખ 1700 મીટર પાછળ જઈ ચૂક્યું છે
ગૌમુખ ગંગોત્રી ગ્લેશિયરના મુખ પર આવેલું છે. ગંગા અહીંથી નીકળે છે. દેહરાદૂન સ્થિત વાડિયા ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ હિમાલયન જીઓલોજીના વૈજ્ઞાનિક ડૉ. રોકેશ ભામ્બરીએ આ અભ્યાસ કર્યો છે. જેમાં તેમણે જણાવ્યું છે કે 1935 થી 2022 સુધી ગંગોત્રી ગ્લેશિયરનું મુખ 1700 મીટર પીગળી ગયું છે.

ઓછી હિમવર્ષા પણ એક કારણ છે. ડૉ. રોકેશે aajtak.in ને જણાવ્યું કે હવામાન સતત બદલાઈ રહ્યું છે. આ હવામાન હિમાલયના વિસ્તારોમાં ક્યાં અને કેટલી અસર કરશે તે કહેવું મુશ્કેલ છે. ગંગોત્રીનું પીગળવું ખૂબ જ ઝડપી છે. પરંતુ તે ક્યારે ઓગળશે તે કહેવું મુશ્કેલ છે. કોઈપણ ગ્લેશિયર પીગળવા પાછળ ઘણા કારણો હોઈ શકે છે. જેમ કે- આબોહવા પરિવર્તન, ઓછી હિમવર્ષા, વધતું તાપમાન, સતત વરસાદ વગેરે. ગ્લેશિયર કોઈ પણ કારણથી પીગળી જશે. આ ગ્લેશિયર મુખમાંથી પીગળી રહ્યું છે.

ડૉ. રોકેશે જણાવ્યું કે 17 જુલાઈ 2017થી 20 જુલાઈ 2017 સુધી ત્રણ દિવસ સુધી સતત વરસાદ પડ્યો. જેના કારણે ગ્લેશિયરનું મુખ અને તેની આસપાસનો વિસ્તાર ઝડપથી પીગળી ગયો હતો. ડાઉનસ્ટ્રીમમાં પાણીનો પ્રવાહ તેજ બન્યો હતો. વરસાદમાં સ્થિરતા ઓછી રહે છે. હિમનદીઓના ગલનનો દર વધે છે. હાલમાં, વૈજ્ઞાનિકો બે ડઝન ગ્લેશિયર્સ પર નજર રાખવામાં સક્ષમ છે. આમાં ગંગોત્રી, ચોરાબારી, દુનાગીરી, ડોકરિયાની અને પિંડારી મુખ્ય છે. દરેક ગ્લેશિયર પર અભ્યાસ શક્ય નથી કારણ કે તે દુર્ગમ સ્થળોએ છે.

ગંગોત્રી ગ્લેશિયર ક્યારે સમાપ્ત થશે તે કહી શકાય નહીં?
ગંગોત્રી ગ્લેશિયર ક્યારે સમાપ્ત થશે આ સવાલ પર ડો.રાકેશે કહ્યું કે તે ક્યારે ખતમ થશે તે કહેવું ઘણું મુશ્કેલ છે. આવા અભ્યાસ માટે ઓછામાં ઓછા 30 વર્ષનો ડેટા જરૂરી છે. અમારી પાસે માત્ર 10-12 વર્ષનો ડેટા છે. પરંતુ હવે આ ગ્લેશિયર સદીઓ સુધી રહેશે. ગંગાના જળસ્તરમાં ઘટાડો થઈ શકે છે. કારણ કે ગંગોત્રી ગ્લેશિયર 1935 થી 1996 સુધી દર વર્ષે લગભગ 20 મીટર પીગળી છે. પરંતુ ત્યારથી તે દર વર્ષે વધીને 38 મીટર થઈ ગયો છે.

શું ગંગા 1500 વર્ષ સુધી વહેતી રહેશે?
ગંગોત્રી છેલ્લા 10 વર્ષમાં 300 મીટર પીગળી છે. જો ગંગોત્રીના પીગળવાનો આ દર યથાવત રહેશે તો ગંગોત્રી ગ્લેશિયર 1500 થી 1535 વર્ષમાં પીગળી જશે. પરંતુ આ સંપૂર્ણપણે સાચું ન હોઈ શકે. કારણ કે આપણને ખબર નથી કે ક્યારે અને કેટલી હિમવર્ષા થશે. વરસાદ પડશે. તાપમાન કેટલું વધશે કે ઘટશે. આ માટે ચોક્કસ ડેટાની જરૂર છે.

હિંડનબર્ગનું Tweet, ‘અનધર બિગ વન’… અદાણી ગ્રૂપ પછી બીજા ઘટસ્ફોટની તૈયારી!

ગંગોત્રી ઉત્તરાખંડનું સૌથી મોટું ગ્લેશિયર છે.
ગંગોત્રી ઉત્તરાખંડના હિમાલયનું સૌથી મોટું ગ્લેશિયર છે. 30 કિલોમીટર લાંબો. 143 ચોરસ કિલોમીટરનો વિસ્તાર. 0.5 થી 2.5 કિમીની પહોળાઈ. તેના એક છેડે 3950 ફૂટની ઉંચાઈ પર ગૌમુખ છે. જ્યાંથી ભાગીરથી નીકળે છે. દેવપ્રયાગમાં અલકનંદાને મળવાથી ગંગાનું નિર્માણ થાય છે. 2001 અને 2016 ની વચ્ચે, ગંગોત્રી ગ્લેશિયરે 0.23 ચોરસ કિલોમીટરનો વિસ્તાર ગુમાવ્યો છે. એટલે કે ગ્લેશિયર પીગળી ગયું છે. ગ્લોબલ વોર્મિંગ અને ક્લાઈમેટ ચેન્જના કારણે ઉત્તરાખંડમાં વરસાદની પેટર્ન બદલાઈ ગઈ છે. વધુ વરસાદ પડે છે . હિમવર્ષા ઘટી છે. જો હિમવર્ષા ન થાય અને વધુ વરસાદ ન થાય તો ગ્લેશિયર્સ પીગળી જશે. જો આ રીતે વધુ વરસાદ પડશે તો હિમાલયમાં હાજર ગ્લેશિયર્સ તૂટીને નીચે આવશે. વર્ષ 2021માં ચમોલી જિલ્લામાં ધૌલીગંગા નદીમાં થયેલી દુર્ઘટના અને 2013માં કેદારનાથ જેવી દુર્ઘટના થઈ શકે છે.

તમારા વ્હોટ્સએપ પર વધારે સમાચારો અને બ્રેકિંગ ન્યૂઝ મેળવવા માટે ક્લિક કરો…