Bharatiya Nyaya Sanhita : 97 વિપક્ષી સાંસદોની ગેરહાજરીમાં લોકસભામાંથી ક્રિમિનલ કોડ બિલ પાસ

The Bharatiya Nyaya (Second) Sanhita, 2023 passed in Lok Sabha

— ANI (@ANI) December 20, 2023

150 વર્ષ પછી આ ત્રણ કાયદા બદલ્યા તેનો મને ગર્વ છે : અમિત શાહ

કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રીએ કહ્યું કે હવે અંગ્રેજોનું શાસન નથી, કોંગ્રેસનું શાસન નથી, ભાજપ અને નરેન્દ્ર મોદી સરકારનું શાસન છે. આતંકવાદને બચાવવાની કોઈ દલીલ ચલાવી રહેવામાં નહીં આવે. અંગ્રેજોએ બનાવેલો રાજદ્રોહ કાયદો, જેના હેઠળ તિલક, મહાત્મા ગાંધી, સરદાર પટેલ આપણા ઘણા સ્વાતંત્ર્ય સેનાની વર્ષો સુધી જેલમાં રહ્યા અને તે કાયદો આજે પણ ચાલુ છે. પહેલીવાર મોદી સરકારે રાજદ્રોહ કાયદો સંપૂર્ણપણે નાબૂદ કર્યો. પ્રથમ વખત PM મોદીના નેતૃત્વમાં આપણા બંધારણની ભાવના મુજબ કાયદો બનવા જઈ રહ્યો છે. 150 વર્ષ પછી આ ત્રણ કાયદા બદલ્યા તેનો મને ગર્વ છે.

બિલમાં નવું શું છે…

• બિલ અનુસાર નવા કાયદા દ્વારા કુલ 313 ફેરફારો કરવામાં આવ્યા છે. સરકાર દ્વારા ફોજદારી ન્યાય પ્રણાલીમાં સંપૂર્ણ ફેરફાર કરવામાં આવ્યો છે. જે કલમોમાં 7 વર્ષથી વધુની સજા છે, ત્યાં ફોરેન્સિક ટીમ પુરાવા એકત્ર કરવા પહોંચી જશે.
• રાજદ્રોહની સજામાં ફેરફાર કરવામાં આવ્યો છે. સૂચિત કલમ 150માં રાજદ્રોહ સંબંધિત જોગવાઈ છે. રાજદ્રોહની સજા આજીવન કેદ અથવા ત્રણ વર્ષ સુધીની કેદ છે. નવી જોગવાઈ 3 વર્ષની જેલને 7 વર્ષની કેદમાં ફેરવે છે.
• 2027 પહેલા દેશની તમામ કોર્ટ કોમ્પ્યુટરાઈઝ થઈ જશે. જો કોઈ વ્યક્તિની ધરપકડ કરવામાં આવશે તો તેના પરિવારજનોને તાત્કાલિક જાણ કરવામાં આવશે. આ માટે આવા પોલીસ અધિકારીની નિમણૂક કરવામાં આવશે.
• 3 વર્ષ સુધીની સજાપાત્ર કલમોની સમરી ટ્રાયલ થશે. જેના કારણે આ કેસની સુનાવણી અને નિર્ણય ટૂંક સમયમાં આવશે. જજે આરોપ ઘડ્યાના 30 દિવસની અંદર પોતાનો ચુકાદો આપવો પડશે.
• જો સરકારી કર્મચારી સામે કેસ નોંધાય છે તો 120 દિવસમાં કેસ ચલાવવાની પરવાનગી આપવી જરૂરી છે.
• સંગઠિત અપરાધમાં કઠોર સજાની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. મૃત્યુદંડની સજાને આજીવન કેદમાં બદલી શકાય છે, પરંતુ સંપૂર્ણ નિર્દોષ મુક્તિ સરળ નહીં હોય.
• રાજદ્રોહને સંપૂર્ણપણે નાબૂદ કરવામાં આવી રહ્યો છે. કોર્ટ ગુનેગારોની મિલકત જપ્ત કરવાનો આદેશ આપશે, પોલીસ અધિકારી નહીં.
• બધાને 3 વર્ષમાં ન્યાય મળશે.

પ્રસ્તાવિત નવી IPC કલમો…

145: ભારત સરકાર વિરુદ્ધ યુદ્ધ છેડવા/યુદ્ધ છેડવાનો પ્રયાસ કરવા અથવા ભારત સરકાર સામે યુદ્ધ માટે ઉશ્કેરવું. આ વર્તમાન કલમ 121 જેવી જ છે.
146: યુદ્ધ કરવાનું કાવતરું. તે વર્તમાન કલમ 121A જેવી જ છે.
147: ભારત સરકાર સામે યુદ્ધ કરવાના ઈરાદા સાથે શસ્ત્રો વગેરે એકત્રિત કરવા. તે હાલમાં કલમ 122 જેવી જ છે.

રાજદ્રોહ કાયદો સમાપ્ત થશે. તેના બદલે હવે કલમ 150 હેઠળ ચાર્જ નક્કી કરવામાં આવશે. કલમ 150 કહે છે – ભારતના સાર્વભૌમત્વ, એકતા અને અખંડિતતાને જોખમમાં મૂકતા કૃત્યો.

કલમ 150 શું કહે છે?

જે કોઈ પણ, બોલેલા અથવા લખેલા શબ્દો દ્વારા અથવા ચિહ્નો દ્વારા અથવા દૃશ્યમાન પ્રતિનિધિત્વ દ્વારા અથવા ઇલેક્ટ્રોનિક સંદેશાવ્યવહાર દ્વારા અથવા નાણાકીય માધ્યમોનો ઉપયોગ કરીને અથવા અલગતા અથવા સશસ્ત્ર બળવો અથવા વિધ્વંસક પ્રવૃત્તિઓને ઉશ્કેરે છે અથવા પ્રયાસ કરે છે અથવા અલગતાવાદી પ્રવૃત્તિઓની લાગણીઓને પ્રોત્સાહન આપે છે અથવા સાર્વભૌમત્વને જોખમમાં મૂકે છે. અથવા ભારતની એકતા અને અખંડિતતા અથવા આવા કોઈ કૃત્યમાં સામેલ હોય અથવા કરે તો તેને આજીવન કેદ અથવા સાત વર્ષ સુધીની જેલની સજા થઈ શકે છે અને દંડ પણ થઈ શકે છે.

બળાત્કાર પીડિતાની ઓળખ છતી કરવા બદલ સજા

નવા કાયદામાં રેપ પીડિતાની ઓળખ છતી કરવા માટે સજાની જોગવાઈ છે. કલમ 72.(1) માં જો કોઈ નામ છાપે અથવા પ્રકાશિત કરે અથવા કોઈપણ બાબત કે જેના દ્વારા કોઈપણ વ્યક્તિની ઓળખ થઈ શકે જેની સામે કલમ 63 અથવા કલમ 64 અથવા કલમ 65 અથવા કલમ 66 અથવા કલમ 67 અથવા કલમ 68 હેઠળ ગુનાનો આરોપ મૂકવામાં આવ્યો હોય અથવા મળી આવ્યો હોય, અથવા- જે ગુનો આચરવામાં આવ્યો હોય (ત્યારબાદ આ કલમમાં પીડિત તરીકે ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે) તેને કોઈપણ સમયગાળા માટે જેલની સજા થઈ શકે છે જેને બે વર્ષ સુધી વધારી શકાય છે અને દંડ પણ લાદવામાં આવી શકે છે.

આજીવન કેદ વ્યાખ્યાયિત

આજીવન કેદને કુદરતી જીવન માટે કેદ તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવે છે. સખત કેદની સજા કરવામાં આવશે જે દસ વર્ષથી ઓછી ન હોય, પરંતુ જેને આજીવન કેદ સુધી વધારી શકાય છે, જેનો અર્થ તે વ્યક્તિને બાકીના પ્રાકૃતિક જીવન માટે કારાવાસ થશે અને દંડ પણ વસૂલ કરવામાં આવશે.