જૂનાગઢ કોર્ટે કસ્ટોડિયલ ડેથમાં 11 પોલીસકર્મીઓને નિર્દોષ જાહેર કર્યા, માનવ આયોગે જેલમાં અત્યાચારની પુષ્ટિ કરી હતી

ગુજરાત સરકારે હજુ સુધી નિર્દોષ છોડી મૂકવાના ચૂકાદા સામે અપીલ દાખલ કરી નથી. NHRCએ તેની પેનલ પરના તબીબી નિષ્ણાતો અને બજાણીયાના મૃતદેહની પોસ્ટમોર્ટમ તપાસના અહેવાલ પર પુષ્ટિ કરી હતી. આ ઘટનાની ન્યાયિક તપાસના અહેવાલને “પ્રમાણિકતાનો અભાવ” ગણાવ્યો હતો. NCRHએ પોતાના ચૂકાદામાં જણાવ્યું હતું કે, “કમિશન પાસે એવું માનવા માટેનું દરેક કારણ છે કે મૃતક હીરાભાઈ રૂપાભાઈ બજાણીયા જ્યારે જૂનાગઢ સિટી “સી” ડિવિઝન પોલીસ સ્ટેશનના પોલીસ કસ્ટડીમાં હતા ત્યારે તેમના પર હુમલો અને ત્રાસ ગુજારવામાં આવ્યો હતો અને પોલીસ કસ્ટડી દરમિયાન તેમને થયેલી ઈજાઓ તેમના મૃત્યુ માટે જવાબદાર છે. તે મૃતકના માનવ અધિકારોના ઉલ્લંઘનનો યોગ્ય કેસ છે જ્યાં તેના નજીકના સંબંધીઓ નાણાકીય વળતરને પાત્ર છે. NHRCએ એ પણ નિર્દેશ આપ્યો હતો કે ગુજરાત સરકારને મુખ્ય સચિવ દ્વારા નોટિસ પાઠવવામાં આવે અને છ અઠવાડિયાની અંદર કારણ બતાવવીને કહેવામાં આવે કે પીડિત પરિવારને રૂ. 7.5 લાખ વળતર ચૂકવવાનો આદેશ કેમ ન આપવો જોઈએ.

શું હતો સમગ્ર મામલો?
જૂનાગઢ શહેરના ‘સી’ ડિવિઝન પોલીસ સ્ટેશનમાં 28 ઓગસ્ટ, 2019ના રોજ નોંધાયેલી એફઆઈઆર મુજબ, લગભગ એક ડઝન પોલીસકર્મીઓ દ્વારા 16 ઑગસ્ટ, 2019ના રોજ મોડી રાત્રે 2.00 વાગ્યે જૂનાગઢ શહેરના ચોબારી રોડ પર વિનાયક એપાર્ટમેન્ટ પાસેના ઝૂંપડામાંથી કથિત રીતે હીરાભાઈ બજાણીયા, શંકર કાઠીયાવાડા અને અન્ય 10 માણસોને ઉપાડવામાં આવ્યા હતા. આ બધા જ મજૂરો હતા. જૂનાગઢ શહેરના મીરાનગર વિસ્તારમાં તેમના ઝુંપડાઓ પાસે થયેલી એક લૂંટના સંદર્ભમાં શંકા હેઠળ તેમની અટકાયત કરાઈ હતી અને આ લૂંટમાં કોઈ સંડોવાયેલું હોય તો તેમને કબૂલાત કરવા પોલીસે જણાવ્યું હતું.

જો કે, કાલિયાવાડની ફરિયાદના આધારે નોંધાયેલી એફઆઈઆર મુજબ, 12 મજૂરોએ કથિત લૂંટમાં કોઈ ભૂમિકા હોવાનો ઇનકાર કર્યો હતો. ત્યારબાદ પોલીસ બજાણીયાને પોલીસ સ્ટેશન બિલ્ડીંગના એક રૂમમાં લઈ ગઈ અને કથિત રીતે મારપીટ કરી. બાદમાં પોલીસે એક પછી એક ત્રણ અન્ય લોકોને રૂમની અંદર લઈ જઈને કથિત રીતે માર માર્યો હતો. ઓરડામાંથી બહાર આવ્યા પછી, બજાનિયા અને અન્ય ત્રણ લોકોએ સાથી મજૂરોને કહ્યું કે પોલીસે તેમને કબૂલાત કરાવવા માટે રૂમની અંદર પ્લાસ્ટિકની પાઈપ વડે માર માર્યો, એમ એફઆઈઆરમાં જણાવાયું હતું. ત્યાર પછી પોલીસ અટકાયતમાં હીરાભાઈ બજાણિયા બેભાન થઈ ગયા હતા અને તેમને જૂનાગઢની હોસ્પિટલમાં લઈ જવાયા હતા, જ્યાં તેમને મૃત જાહેર કરાયા હતા.

જૂનાગઢ જિલ્લાના તત્કાલીન પોલીસ અધિક્ષક (SP) એ ઘટના વિશે 23 ઓગસ્ટ, 2019 ના રોજ NHRCને જાણ કર્યા પછી NHRC દ્વારા બજાણીયાના મૃત્યુની નોંધ લીધા પછી ગુજરાત સરકારને માનવ અધિકાર નિરીક્ષકની નોટિસ આપી. તે જ તારીખે, નવી દિલ્હી સ્થિત સંસ્થા, રાષ્ટ્રીય ઝુંબેશ અગેન્સ્ટ ટોર્ચરના એક ધના કુમારે 60 વર્ષીય બજાનિયાના મૃત્યુના સંબંધમાં NHRCમાં ફરિયાદ નોંધાવી હતી.

જૂનાગઢના તત્કાલીન ત્રીજા અધિક મુખ્ય ન્યાયિક મેજિસ્ટ્રેટે આ મામલે ન્યાયિક તપાસ હાથ ધરી હતી અને તારણ કાઢ્યું હતું કે બજાણીયાનું મૃત્યુ “હાર્ટ એટેક”ને કારણે થયું હતું અને ડોકટરો દ્વારા તેમની પોસ્ટ મોર્ટમમાં નોંધાયેલી બાહ્ય ઇજાઓને કારણે નહીં. NHRCએ અવલોકન કર્યું કે પોસ્ટમોર્ટમ રિપોર્ટમાં નોંધાયેલી મૃતકને કેવી રીતે ઈજાઓ થઈ તે અંગે મેજિસ્ટ્રિયલ તપાસ મૌન હતી.