શેરબજારનો ઈતિહાસ: વડનું વૃક્ષ… 1 રૂપિયાની એન્ટ્રી ફી, કેવી રીતે 5 લોકોએ મળીને BSEની શરૂઆત કરી, જાણો રસપ્રદ સ્ટોરી

વડના વૃક્ષ નીચે પાયો નખાયો
વર્ષ 1850માં શેરબજારની શરૂઆત એક વડ વૃક્ષની નીચે હોવાનું માનવામાં આવે છે. હકીકતમાં આ જગ્યાએ મુખ્યત્વે કપાસના વેપાર માટે સોદા થયા હતા. તે સમયે, ચાર ગુજરાતીઓ અને એક પારસી વ્યક્તિએ મુંબઈના ટાઉન હોલની સામેના આ ઝાડ નીચે વિવિધ ઉદ્યોગપતિઓ સાથે બેઠકો કરવાનું શરૂ કર્યું. ચર્ચગેટ વિસ્તારમાં હરનિમાન સર્કલના ટાઉન હોલ પાસેના આ ઝાડ નીચે દલાલો શેર ભેગા કરીને વેપાર કરતા હતા. પાંચ વર્ષ પછી એટલે કે 1855માં જ્યારે બ્રોકરોની સંખ્યા વધી ત્યારે આ લોકોએ આ કામ માટે ઓફિસ પણ ખરીદી, જે આજે ‘બોમ્બે સ્ટોક એક્સચેન્જ’ તરીકે ઓળખાય છે.

આ રીતે દલાલ સ્ટ્રીટ પ્રખ્યાત થઈ
આ દલાલો મુંબઈમાં મીડોઝ સ્ટ્રીટ અને એમજી રોડ જંકશન પર પણ ભેગા થવા લાગ્યા. આ સ્થળ ધીમે ધીમે દલાલ સ્ટ્રીટ તરીકે પ્રખ્યાત બન્યું. દલાલોની સંખ્યામાં દિવસેને દિવસે વધારો થતો ગયો અને 1975માં ધ નેટિવ શેર એન્ડ સ્ટોક બ્રોકર્સ એસોસિએશન અસ્તિત્વમાં આવ્યું. આ સત્તાવાર સ્ટોક એક્સચેન્જની શરૂઆત માનવામાં આવે છે, જે હવે બોમ્બે સ્ટોક એક્સચેન્જ તરીકે ઓળખાય છે. તે સમયે 318 લોકોએ એક રૂપિયાની એન્ટ્રી ફી સાથે આ એસોસિએશનની રચના કરી હતી.

BSEની શરૂઆતનો શ્રેય 
બોમ્બેના કોટન કિંગ તરીકે ઓળખાતા ઉદ્યોગપતિ પ્રેમચંદ રાયચંદ જૈનને બીએસઈના પિતા કહેવામાં આવે છે. તેઓ મૂળ શેર અને સ્ટોક બ્રોકર્સ એસોસિએશનના સ્થાપક સભ્ય હતા. આ પ્રકારની ખરીદી અને વેચાણ વર્ષો સુધી ચાલ્યું અને 1957માં, ભારતને આઝાદી મળ્યાના 10 વર્ષ પછી, સરકારે તેને સિક્યોરિટીઝ કોન્ટ્રાક્ટ રેગ્યુલેશન એક્ટ હેઠળ માન્યતા આપી. આ પછી BSE સેન્સેક્સની શરૂઆત 1986માં થઈ, જેનું બેઝ યર 1978-79 હતું અને બેઝ પોઈન્ટ 100 હતો.

રોકાણકારોની સંખ્યા 11 કરોડને વટાવી ગઈ 
ભારતીય અર્થવ્યવસ્થાને આગળ વધારવામાં બોમ્બે સ્ટોક એક્સચેન્જના સેન્સેક્સની મહત્વની ભૂમિકા છે. વિવિધ ક્ષેત્રોની 30 મોટી કંપનીઓના શેરનું સંચાલન કરવાનું કામ કરે છે. આ સિવાય BSEમાં 5,000થી વધુ કંપનીઓ નોંધાયેલી છે. જર્મની સ્થિત ડોઇશ બોર્સ અને સિંગાપોર એક્સચેન્જ BSEના વ્યૂહાત્મક ભાગીદારો તરીકે સંકળાયેલા છે. તેના રોકાણકારોની સંખ્યા હવે વધીને 11 કરોડને પાર થઈ ગઈ છે. જ્યારે શેરબજારના કદ પ્રમાણે ભારતીય શેરબજાર વિશ્વનું પાંચમું સૌથી મોટું બજાર છે.

સેન્સેક્સ 1990માં પ્રથમ વખત 1000ની સપાટી એ હતો
વર્ષ 1990 થી, બોમ્બે સ્ટોક એક્સચેન્જ (BSE) નો સેન્સેક્સ 60 થી વધુ વખત ઉછળ્યો છે. 25 જુલાઈ, 1990ના રોજ સેન્સેક્સ 1,000ની સપાટીને સ્પર્શ્યો હતો અને હાલમાં તે 63,244ની સપાટીએ પહોંચ્યો છે. 6 ફેબ્રુઆરી 2006ના રોજ 1,000ના સ્તરને સ્પર્શ્યા બાદ સેન્સેક્સ 10,000ના સ્તરે પહોંચી ગયો હતો. એટલે કે આ આંકડાને સ્પર્શતા 16 વર્ષ લાગ્યા. 15 વર્ષ પછી 24 સપ્ટેમ્બર 2021ના રોજ તે 10,000 થી 60,000ના સ્તરે પહોંચી ગયો.બજારના કદના સંદર્ભમાં, અમેરિકાનું શેર બજાર યાદીમાં પ્રથમ ક્રમે છે, જેનું મૂલ્ય 44.54 ટ્રિલિયન ડોલર છે. આ પછી ચીન 10.26 ટ્રિલિયન ડોલર , જાપાન 5.68 ટ્રિલિયન ડોલર , હોંગકોંગ 5.14 ટ્રિલિયન ડોલર અને ભારત 3.32 ટ્રિલિયન ડોલર સાથે નામ સામેલ છે.