મણિપુર કેમ બની રહ્યું છે હિંસાપુર? મ્યાનમારને અડીને આવેલું મહત્વનું રાજ્ય બની રહ્યું છે અફઘાનિસ્તાન

નવી દિલ્હી : મણિપુરની રાજધાની ઇમ્ફાલ બરાબર વચ્ચે છે. આ સમગ્ર રાજ્યના 10% છે, જેમાં રાજ્યની 57% વસ્તી રહે છે. બાકીના 90% આસપાસના વિસ્તારો પહાડી વિસ્તારો છે, જ્યાં રાજ્યની 42% વસ્તી રહે છે. ઈમ્ફાલ ખીણ વિસ્તારમાં મીતેઈ સમુદાયની વસ્તી વધુ છે. આ મોટાભાગે હિન્દુઓ છે. મણિપુરની કુલ વસ્તીમાં તેમનો હિસ્સો લગભગ 53% છે. જો તમે આંકડાઓ પર નજર નાખો તો, રાજ્યના કુલ 60 ધારાસભ્યોમાંથી, 40 ધારાસભ્યો મીતેઈ સમુદાયના છે, તો બીજી તરફ, 33 માન્યતા પ્રાપ્ત જાતિઓ પર્વતીય વિસ્તારોમાં રહે છે. આમાં નાગા અને કુકી જાતિઓ મુખ્ય છે. આ બંને જાતિઓ મુખ્યત્વે ખ્રિસ્તી છે. આ ઉપરાંત, મણિપુરમાં આઠ-આઠ ટકા વસ્તી મુસ્લિમ અને સનમાહી સમુદાયની છે. ભારતીય બંધારણની કલમ 371C હેઠળ, મણિપુરની પહાડી જાતિઓને વિશેષ દરજ્જો અને સુવિધાઓ મળી છે, જે મેઇતેઈ સમુદાયને મળતી નથી. જમીન સુધારણા અધિનિયમ હેઠળ સંરક્ષણ મળે છે. આ કારણે મેઇતેઇ સમુદાય જમીન ખરીદી શકતો નથી અને ડુંગરાળ વિસ્તારોમાં વસવાટ કરી શકતો નથી. જ્યારે ડુંગરાળ વિસ્તારોમાંથી આવીને ખીણમાં વસવાટ કરવા પર આદિવાસીઓ પર કોઈ પ્રતિબંધ નથી.

જેના કારણે બંન્ને સમુદાયો વચ્ચેના મતભેદો વધ્યા છે. હવે જાણો હિંસા ફાટી નીકળવા પાછળની ત્રણ મહત્વની બાબતો. મેઇતેઇ સમુદાયનો એસટીનો દરજ્જો આપવા સામે વિરોધ થઇ રહ્યો છે. મેઇતેઇ જનજાતિ સંઘ છેલ્લા ઘણા સમયથી મેઇતેઈ સમુદાયને આદિજાતિનો દરજ્જો આપવાની માંગ કરી રહ્યું છે. મામલો મણિપુર હાઈકોર્ટમાં પહોંચ્યો હતો. આ સાંભળીને મણિપુર હાઈકોર્ટે રાજ્ય સરકારને 19 એપ્રિલે કેન્દ્રીય આદિજાતિ મંત્રાલયની 10 વર્ષ જૂની ભલામણ રજૂ કરવા કહ્યું હતું. આ ભલામણમાં મેઇતેઇ સમુદાયને આદિવાસીનો દરજ્જો આપવાનું કહેવામાં આવ્યું છે. કોર્ટે મેઇતેઇ સમુદાયને આદિવાસીનો દરજ્જો આપવાનો આદેશ આપ્યો હતો. હવે હાઈકોર્ટના આ નિર્ણયને સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકારવામાં આવ્યો છે. ચીફ જસ્ટિસ ડીવાય ચંદ્રચુડ, જસ્ટિસ પીએસ નરસિમ્હા અને જસ્ટિસ જેબી પારડીવાલાની બેંચ આ કેસની સુનાવણી કરી રહી છે.

બેન્ચે કહ્યું કે, તે હાઈકોર્ટમાં પેન્ડિંગ અનામતના મુદ્દા પર નહીં જાય. કાયદો અને વ્યવસ્થા રાજ્ય સરકારનો વિષય છે. કોર્ટે આ મામલે રાજ્ય સરકાર પાસેથી સ્ટેટસ રિપોર્ટ માંગ્યો છે. કોર્ટે પૂછ્યું છે કે હિંસા બાદ શું સુરક્ષા આપવામાં આવી? શું આધાર આપવામાં આવે છે? પુનર્વસન અંગે શું યોજના છે?

2. ગેરકાયદેસર અતિક્રમણ સામે સરકારની કાર્યવાહીઃ મણિપુરમાં હિંસા ફેલાવવાનું આ બીજું મોટું કારણ છે. મણિપુર સરકારે જંગલો અને વન અભયારણ્યોમાંથી ગેરકાયદેસર અતિક્રમણ કરનારાઓને દૂર કરવા અભિયાન શરૂ કર્યું છે. મુખ્યમંત્રી બિરેન સિંહની સરકારનું કહેવું છે કે આદિવાસી સમુદાયના લોકો સંરક્ષિત જંગલો અને વન અભયારણ્યો પર અતિક્રમણ કરીને અફીણની ખેતી કરે છે. આ અતિક્રમણોને દૂર કરવા માટે, સરકાર મણિપુર ફોરેસ્ટ રૂલ 2021 હેઠળ જંગલની જમીન પરના કોઈપણ અતિક્રમણને દૂર કરવાની ઝુંબેશ ચલાવી રહી છે. તે જ સમયે, આદિવાસીઓનું કહેવું છે કે આ તેમની પૂર્વજોની જમીન છે. તેઓએ અતિક્રમણ કર્યું નથી, પરંતુ વર્ષોથી ત્યાં રહે છે. આદિવાસીઓએ સરકારના આ અભિયાનને તેમની વડીલોપાર્જિત જમીન પરથી હટાવવાની રજૂઆત કરી હતી. જેના કારણે રોષ ફેલાયો હતો. જ્યારે વિરોધ ઉગ્ર બન્યો, ત્યારે સરકારે આ વિસ્તારોમાં કલમ-144 લગાવી દીધી. પ્રદર્શન પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો હતો, પરંતુ તેનાથી વિપરીત વિરોધે ઉગ્ર સ્વરૂપ ધારણ કર્યું હતું.

3. કુકી બળવાખોર સંગઠનોએ સરકાર સાથેનો કરાર તોડ્યો: પ્રાંતમાં એક સાથે ઘણી વસ્તુઓ થવા લાગી. આદિવાસીઓ અને સરકાર એક તરફ મીટી આરક્ષણ અને બીજી તરફ ગેરકાયદેસર અતિક્રમણ સામે સરકારની કાર્યવાહીને લઈને સામસામે હતા. દરમિયાન, કુકી બળવાખોર સંગઠનોએ પણ કેન્દ્ર સરકાર સાથે 2008ના કરારને તોડી નાખ્યો હતો. ખરેખર, કુકી જનજાતિના ઘણા સંગઠનો 2005 સુધી લશ્કરી બળવોમાં સામેલ હતા. મનમોહન સિંહ સરકાર દરમિયાન, 2008 માં, કેન્દ્ર સરકારે લગભગ તમામ કુકી બળવાખોર સંગઠનો સાથે તેમની વિરુદ્ધ લશ્કરી કાર્યવાહી રોકવા માટે સસ્પેન્શન ઓફ ઓપરેશન (SoS) કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા. તેનો હેતુ રાજકીય સંવાદને પ્રોત્સાહન આપવાનો હતો. પછી આ કરારની મુદત સમયાંતરે લંબાવવામાં આવી હતી, પરંતુ આ વર્ષે 10 માર્ચે, મણિપુર સરકારે કુકી સમુદાયના બે સંગઠનો માટે આ કરારમાંથી પાછી ખેંચી લીધી હતી. આ સંગઠનો જોમી રિવોલ્યુશનરી આર્મી અને કુકી નેશનલ આર્મી છે. આ બંને સંસ્થાઓ સશસ્ત્ર છે. મણિપુરની હિંસામાં આ સંગઠનોના સશસ્ત્ર લોકો પણ જોડાયા અને સેના અને પોલીસ પર હુમલા કરવા લાગ્યા.પછી હિંસા આ રીતે શરૂ થઈ. ચુરાચંદપુર જિલ્લામાંથી તણાવ શરૂ થયો. તે રાજધાની ઇમ્ફાલથી દક્ષિણમાં લગભગ 63 કિલોમીટર દૂર છે. આ જિલ્લામાં કુકી આદિવાસીઓ વધુ છે. 28 એપ્રિલે, ધી ઈન્ડીજીનસ ટ્રાઈબલ લીડર્સ ફોરમે સરકારી જમીન સર્વેક્ષણના વિરોધમાં ચુરાચંદપુરમાં આઠ કલાકના બંધની જાહેરાત કરી હતી. થોડી જ વારમાં આ બંધે હિંસક સ્વરૂપ ધારણ કરી લીધું હતું. તે જ રાત્રે બદમાશોએ તુઇબોંગ વિસ્તારમાં વન વિભાગની ઓફિસને આગ ચાંપી દીધી હતી.

27-28 એપ્રિલની હિંસામાં, મુખ્યત્વે પોલીસ અને કુકી આદિવાસીઓ સામસામે હતા. બરાબર પાંચમા દિવસે એટલે કે 3 મેના રોજ, મણિપુરના ઓલ ટ્રાઇબલ સ્ટુડન્ટ્સ યુનિયન દ્વારા ‘આદિવાસી એકતા માર્ચ’નું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. દૂર તે મેઇતેઇ સમુદાયને એસટીનો દરજ્જો આપવા સામે હતો. અહીંથી પરિસ્થિતિ વણસી ગઈ. આદિવાસીઓના આ પ્રદર્શન સામે મીતેઈ સમુદાયના લોકો ઉભા થયા. લડાઈની ત્રણ બાજુઓ હતી.એક બાજુ મીતેઈ સમાજના લોકો હતા અને બીજી બાજુ કુકી અને નાગા સમાજના લોકો હતા. થોડી જ વારમાં આખું રાજ્ય આ હિંસાની આગમાં સળગવા લાગ્યું. 4 મેના રોજ ચુરાચંદપુરમાં મુખ્યમંત્રી બિરેન સિંહની રેલી યોજાવાની હતી. સંપૂર્ણ તૈયારીઓ કરવામાં આવી હતી, પરંતુ બદમાશોએ રાત્રે જ ટેન્ટ અને કાર્યક્રમ સ્થળને આગ ચાંપી દીધી હતી. CMનો કાર્યક્રમ મુલતવી રાખવામાં આવ્યો.

અત્યાર સુધી શું પગલાં લેવાયા?
હિંસા ફાટી નીકળ્યા બાદ કેન્દ્ર સરકારે કાયદો અને વ્યવસ્થા પોતાના હાથમાં લીધી. ગૃહમંત્રી અમિત શાહે પોતે મણિપુરમાં પડાવ નાખ્યો છે. કેન્દ્ર સરકારે સમગ્ર રાજ્યમાં સેના અને અર્ધલશ્કરી દળોને તૈનાત કર્યા છે. ઘણા જિલ્લાઓમાં કર્ફ્યુ લાદવામાં આવ્યો હતો, જે અત્યાર સુધી ચાલુ છે. સમગ્ર રાજ્યમાં 31 મે સુધી ઈન્ટરનેટ પર પણ પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો છે. અત્યાર સુધીમાં 40,000 લોકો ભાગી ગયા છે. મણિપુર પોલીસે શનિવારે રાજ્યમાં તૈનાત રેપિડ એક્શન ફોર્સ (RAF)ના ત્રણ જવાનોની ધરપકડ કરી છે. જવાનો પર ઈમ્ફાલના ન્યૂ ચાકોન વિસ્તારમાં એક માંસની દુકાનમાં આગ લગાવવાનો પ્રયાસ કરવાનો આરોપ છે. મુખ્યમંત્રી વિરેન સિંહે કહ્યું કે એન્કાઉન્ટરમાં અત્યાર સુધી 40 આતંકીઓ માર્યા ગયા છે.પોલીસ, સેના અને અર્ધલશ્કરી દળોને સ્પષ્ટ સંદેશ છે કે જો કોઈ હિંસા ભડકાવવાનો કે હિંસા આચરવાનો પ્રયાસ કરે તો તેની સામે કડક કાર્યવાહી થવી જોઈએ. મ્યાનમાર બોર્ડર પર મોનિટરિંગ વધારી દેવામાં આવ્યું છે. અહીંથી મોટી સંખ્યામાં હથિયારો આતંકવાદીઓ સુધી પહોંચે છે.