કાશ્મીરમાંથી મળ્યો એવો ખજાનો કે ભારતને વિશ્વગુરૂ બનતા કોઇ નહી અટકાવી શકે

લિથિયમ આયન બેટરીનો ગ્રીન એનર્જીનો સૌથી મોટો વાહક
સ્માર્ટફોન હોય, ઇલેક્ટ્રિક હોય કે સામાન્ય કાર હોય કે અન્ય કોઈ બેટરી પ્રોડક્ટ. આ બધામાં લિથિયમ આયન બેટરીનો ઉપયોગ થાય છે. લિથિયમ આયન બેટરી આવનારા સમયમાં ઉર્જાનો મુખ્ય સ્ત્રોત બની રહેશે. વિશ્વના તમામ દેશો પેટ્રોલિયમ ઉત્પાદનો પરની તેમની નિર્ભરતા ઘટાડી રહ્યા છે. આ બધામાં લિથિયમનો મોટો ફાળો છે. ખરેખર, આનું કારણ લિથિયમ આયન બેટરી છે. તેનો ઉપયોગ નવીનીકરણીય ઉર્જાનો સંગ્રહ કરવા માટે થાય છે. લિથિયમ, જેની એક સમયે કોઈ માંગ ન હતી, તે આ ક્રાંતિકારી શોધને કારણે ‘સોનું’ બની ગયું છે.

ભારતના કાશ્મીરમાંથી મળી આવ્યો લિથિયમનો ભંડાર
ભારતમાં પણ લિથિયમનો મોટો ભંડાર મળી આવ્યો છે. આ હોર્ડ જમ્મુ-કાશ્મીરના રિયાસી જિલ્લામાંથી મળી આવ્યું છે. જીઓલોજિકલ સર્વે ઓફ ઈન્ડિયા અનુસાર જમ્મુ-કાશ્મીરમાં 5.9 મિલિયન ટન લિથિયમનો ભંડાર મળી આવ્યો છે. પ્રશ્ન એ છે કે શું તેનાથી દેશને કંઇ ફાયદો થશે. શું આ લિથિયમ અનામત દેશમાં નવી ક્રાંતિ લાવશે? આપણે વર્ષોથી ભારત વિશ્વ લીડર બનવા વિશે સાંભળીએ છીએ. શું આ લિથિયમ અનામત આપણા માટે વિશ્વ ગુરુ બનવાની તક છે? આ બધા પ્રશ્નોના જવાબ માટે આપણે લિથિયમની ભૂમિકા સમજવી પડશે.

વિશ્વ ગ્રીન એનર્જી તરફ સ્વિચ કરવા માટે અગ્રેસર
આજે આખી દુનિયામાં ગ્રીન એનર્જીમાં સ્વિચ કરવાની વાત ચાલી રહી છે. વિશ્વભરની સરકારો કાર્બન ઉત્સર્જન ઘટાડવા માટે ગ્રીન એનર્જીને પ્રોત્સાહન આપી રહી છે. આમાં લિથિયમની મોટી ભૂમિકા છે. લિથિયમ આયન બેટરીની મદદથી રિન્યુએબલ એનર્જીનો સંગ્રહ કરી શકાય છે. આ ઉર્જાનો ઉપયોગ પછી જ્યારે તમે ઇચ્છો ત્યારે કરી શકો છો. સારી વાત એ છે કે આ બેટરીઓ રિચાર્જ કરી શકાય તેવી છે અને તેનું આયુષ્ય લાંબુ છે. આ રીતે આવનારા ભવિષ્યમાં લિથિયમ આવશ્યક ધાતુ બની જશે. લિથિયમ આયન બેટરીમાં અન્ય ધાતુઓ પણ હોય છે, પરંતુ આમાં મુખ્ય ભૂમિકા માત્ર લિથિયમની જ હોય છે. ઇલેક્ટ્રિક કાર હોય કે મોટી ઇલેક્ટ્રિક ટ્રક, આ તમામમાં લિથિયમ આયન બેટરીનો ઉપયોગ કરવામાં આવશે.

ભારત ગ્રીન એનર્જી તરફ અગ્રેસર પરંતુ લિથિયમ બાબતે નિર્ભર
ભારતમાં લિથિયમ ભંડારની ઉપલબ્ધતા સાથે, દેશ બેટરી ઉત્પાદનને વેગ આપી શકશે. જો આપણે વિશ્વના મોટા લિથિયમ ઉત્પાદક દેશોની વાત કરીએ તો તેમાં ભારત દેખાતું નથી. આ સ્ટોક મળવાથી ભારતની સ્થિતિ મજબૂત થશે. લિથિયમની કિંમત કેટલી છે? લિથિયમની કિંમત બદલાય છે. શેરબજારમાં જેમ કંપનીના શેરની કિંમત દરરોજ નક્કી થાય છે, તેવી જ રીતે કોમોડિટી માર્કેટ પણ છે. આ માર્કેટમાં ધાતુની કિંમત નિશ્ચિત છે. સમાચાર લખવાના સમયે લિથિયમની પ્રતિ ટન કિંમત 472500 યુઆન (લગભગ 57,36,119 રૂપિયા) હતી. આ હિસાબે ભારતીય રૂપિયામાં એક ટન લિથિયમની કિંમત 57.36 લાખ રૂપિયા છે. ભારતમાં 59 લાખ ટન લિથિયમનો ભંડાર મળી આવ્યો છે. એટલે કે આજના સમયમાં તેની કિંમત 33,84,31,021 લાખ રૂપિયા (3,384 અબજ રૂપિયા) હશે. આ ભાવ આજના દરે છે. વૈશ્વિક બજાર સાથે તેની કિંમત હંમેશા બદલાતી રહે છે.

લિથિયમમાં કોણ આગળ છે?
લિથિયમ ઉત્પાદનની બાબતમાં ઓસ્ટ્રેલિયા ટોચ પર છે. વર્ષ 2021ના આંકડાઓ અનુસાર ઓસ્ટ્રેલિયા વિશ્વના 52 ટકા લિથિયમનું ઉત્પાદન કરે છે. બીજા નંબર પર ચિલી છે, જેનો હિસ્સો 24.5 ટકા છે. ત્રીજા નંબરે ચીન છે, જે 13.2 ટકા લિથિયમનું ઉત્પાદન કરે છે. ફક્ત આ ત્રણ દેશો વિશ્વના 90 ટકા લિથિયમનું ઉત્પાદન કરે છે. માંગ ઝડપથી વધી રહી છે, કારણ કે વિશ્વભરના તમામ દેશો ગ્રીન એનર્જીમાં સ્વિચ કરવામાં રોકાયેલા છે. આવી સ્થિતિમાં લિથિયમનું મૂલ્ય વધારવું હિતાવહ છે.

ભવિષ્યમાં લિથિયમની માંગમાં મોટો વધારો થશે
અહેવાલો અનુસાર, વર્ષ 2000 અને 2015 વચ્ચે લિથિયમની માંગ 30 ગણી વધી છે, જ્યારે 2025માં તેની માંગ 2015ની સરખામણીમાં 1000 ટકા વધી શકે છે. આવી સ્થિતિમાં તેની કિંમત પણ વધવાની ખાતરી છે. દેશમાં લિથિયમના ઉત્પાદનમાં વધારો થવાને કારણે આગામી સમયમાં બેટરીની કિંમતમાં ઘટાડો થઈ શકે છે. તેનાથી પેટ્રોલ અને ડીઝલની કિંમતમાં ઘટાડો થશે. આના પર નિર્ભરતા અને પ્રદૂષણ પણ ઘટશે.